زندگی نامه محمد ماملی هنرمند کردستان

هنرمند محمد ماملی از خوانندگان مشهور و تراز اول موسیقی کردی به حساب می آید. از محمد ماملی 2000 آواز همچون میراثی گرانبها برای ما به جای مانده است .
ماملی یکی از شناسنامه‌های موسیقی کردی محسوب می شود.
وی زاده شهر مهاباد است و آرامگاه وی نیز در گورستان بوداق سلطان همان شهر قرار دارد. وی  در 13 ژانویه 1999 در74 سالگی درگذشت.
وی فردی بسیار محبوب در میان مردم مهاباد و كل كردستان بود كه تمام عمر خود را در میان آنان و برای آنها گذراند.

بیشتر آثار وی بر این چهار سبک خاص موسیقی کردی بود :

1.بیت
2- گورانی
3- قه تار (همان شیوه گاتا  یا گاتها در آیین زرتشت)
4- حه یران

خوش صدایی،یادگار خانوادگی
در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در یکی از شبهایی که میرزا عبدالرحیم وفایی مهابادی عارف و شاعر و آهنگساز نامور کنار پنجره گشوده منزلش واقع در چها رراه آزادی پشت خودکفایی فعلی به نظاره ایستاده بود ناگه صدای دلنشین "سعید ماملی" پدر محمد ماملی و دوستان خوش صدایش "قاقی" و "عابد" که معروف خاص و عام بودند او را به خود آورد . عبا را بر دوش انداخت و با جذبه و کشش صدا ، سر از کوچه خرِآ « خیابان استاد مجدی فعلی» درآورد.
آن سه خوشخوان با دیدن وفایی به احترامش دم فرو بستند و به سوی کوچه باغی در آن حوالی پیچیدند و وفایی به دنبالشان رفت تا به آنان رسید وگفت: فرزندم سعید این آوازها چیست میخوانی؟ او را به خود آورد و جانش را با آهنگها و اشعار عرفانی سیراب نمود که آهنگهای "زولف وروخسار" "لة باخان ئاة و نالَین دآ" گا ده سووتیم گا ده گریم"و... یادگار آن دوران میباشند. بعد از آن واقعه سعید ماملی که خود مرید شیوخ گیلانیزاده بود با اجرای این آهنگهای عرفانی خانقاه شمزینان را دو چندان رونق بخشید واین سنتی برای خانواده ماملی گردید. محمد ماملی میراثدار راستین این سنت بود. او با جاذبه صدای گرمش آهنگهای وفایی را زیبایی و شمایلی دیگر بخشید. دیگر برادران خوش صدای وی نیز براین راه پوییده اند و هم اکنون فرزندان کاک محمد عهده دار ادامه این مسیرند.

همدلی ماملی با مردم و مشاهیر
محمد ماملی در زمینه های موسیقی عرفانی فولکلوری و اجرای ساخته هایی از خود و آهنگهایی برگرفته از فارسی و ترکی کار کرده است.آهنگهای فولکلوری را که از مناطق منگور، مامش، پیران و ... میگرفت در اجرایشان شیوه خاص خویش را چنان به کار میبرد که زیبایی و تاثیر آهنگها را صد چندان مینمود در این مورد دارای سبک وسیاق مخصوص به خود بود و هنگام استفاده از آهنگهای ترکی و فارسی چنان عجین هنرمند میشدند که در باز اجرای آنان تشخیص ریشه واقعی آهنگها بسیار دشوار و غیر ممکن میگردید. محمد ماملی موسیقی و آواز خواندن را از کودکی پیش پدرش سعید ماملی و در جوانی نزد برادر بزرگترش حسین ماملی آموخته و در اجرای آن مهارت خاص داشت. محمد ماملی پرورده حال و هوای 1324 بود ودر آن اوان با ماموستا هژار و هیمن همدم گشته و بعدا از اشعار زیبای این بزرگان بهره ها برد.
آهنگهای "لایه لایه" و "ئه خته ر" و"کوردم ئه من" یادگار آن دوران میباشند.
در تجلیل از مقام هنری او همین گفته بس ، زمانی که ماموستا هژار در عراق به سر میبرد در نامه ای به ماموستا هیمن خبر میدهد که دیوان شعرش را به نام بؤ کوردستان در تیراژ ده هزار جلد به چاپ رسانده است و هیمن در پاسخ میگوید این تیراژ بسیار بالاست هزینه اش را چگونه تامین کرده ای؟ جواب هژار به هیمن این است که راستش یک جلد از آن را به محمد ماملی هدیه دادم برایم به مثابه ده هزار جلد میباشد.
محمد ماملی آوازه خوان مردمش بود و در مردمداری و مردم دوستی کم نظیر بود همین ارتباط معنوی با مردم موجب میشد که در رفع بسیاری از اختلافات مردم نقش داشته باشد.به همین علت است که مردم خاطراتشان از محمد ماملی در زمینه های هنری، سیاسی، اجتماعی حتی بیشتر از ما افراد خانواده اش میباشد.به راستی اگر فرد کم سن وسالی در نوشته ای در باره عملکرد او در زمینه موسیقی و یا سیاست و غیر اظهار نظری بنماید و بر واقعیت امر منطبق نباشد، ناشی از عدم آگاهی و شناختش از زندگانی هنرمند بوده است.
رابطه ماملی با مردمش چنان صمیمانه بود که به هنگام تشییع جنازه او مردم جنازه را از ما گرفتند و گفتند ماملی متعلق به مردمش بود و نه تنها به خانواده اش. تشییع جنازه باشکوه او گواهی است راستین بر این امر که:

هرگز نمیرد آن که دلش زنده گشت به عشق ثبت است بر جریده عالم دوام مـا

مرگ و تشیع ماملی
ماملی در اواخر عمر ازبیماری  آلزایمر رنج می برد و از فعالیت هنری محروم بود.اكنون پسران وی چالاك
 و چیا از خوانندگان كرد هستند. مراسم تشییع پیكر او در میان حضور پر شور مردم كردستان به با شكوهی انجام شد
بطوریكه خیلی ها این مراسم را بی سابقه می دانند و این نشانه محبوبیت این بلبل مهابادی می باشد.
هنوز هم آهنگ های جاودانه او در مهاباد این شهر زیبای كردستان و تمام كردستان شادی بخش مردم است.
مقام دایه جان كه كاك محمد برای مادر یكی از شهیدان كردستان خوانده از شاهكارهای اوست.
عزیز شاهرخ خواننده بزرگ كرد از شاگردان بنام كاك محمد است. استاد محمد ماملی یکی از شناسنامه های موسیقی کردی محسوب می شود. در مراسم و مجلس ترحیم که در روزهای 4و 5 و6 بهمن ماه 1377 هجری شمسی انجام شد احمد قاضی گفت کدام یک از ما هست که اگرآهنگ های ماملی را شنیده باشیم با صدای خوب یا بد خودمان , فقط برای یک بار هم که شده آنرا برای خودمان زمزمه
نکرده باشیم او اینگونه  در دل  ومغز مردم جای گرفت چه کسی از پس این کار برمی آید به جز ماملی؟