آثار باستانی، جاذبه های گردشگری و مناطق دیدنی مهم شهرستان بوكان

وکان یکی از شهرهای کرد نشین و مهم استان آذربایجان غربی است که به دلیل قرار گرفتن مزار "حسن زیرک" از اعتبار خاصی در نزد کردزبانان آذربایجان و سایر نقاط برخوردار است. بوکان با شهرهای میاندوآب از شمال، مهاباد از غرب، شاهیندژ از شرق و سقز و سردشت از جنوب و جنوب غربی همسایه است.
روایات زیادی در مورد ریشه نام این شهر وجود دارد. از مشهورترین آنها این است که در قدیم مردم این شهر در هنگام مراسم عروسی به چشمه آب بزرگ و مشهور این شهر که کردها آن را "حه‌وزه گه‌وره" (Hewze Gawra) به معنی "آبگیر بزرگ" می‌‌نامند، (و این چشمه‌ به‌ صورت چشمه‌ای جوشان است که آب آن از سفره‌های زیرزمینی تأمین می‌شود) می‌‌آمدند و از آنجا که به کردی واژه "بوک"، به معنی عروس است این منطقه را که بعدها به شهر تبدیل شد "بوکان" (جمع بوک = عروس ها) نامیدند.

ما این نظریه تنها در صورتی درست است که ما این اسم را با لهجه فارسی تلفظ کنیم یعنی "بوکان Bookan"،این در حالی است که ساکنین این شهر و اکثر مردم کردزبان آن را بصورت "بوکان Bokan" ادا می‌‌نمایند.

در نظريه اي ديگر ، گفته مي شود كه به هنگام حمله سپاه مغول به اين مناطق، يكي از فرماندهان سپاه چنگيز، نام خود (بوكان) را بر روي اين روستاي كوچك (در آن زمان) نهاد. گفته مي شود كوهي در مغولستان به نام بوكان وجود دارد.

نظریه‌ دیگر در مورد وجه‌ تسمیه شهر چنین است: شهر بوکان به دور چشمه‌ بزرگ "حه‌وزه‌ گه‌وره"‌ شکل گرفته است و به چنین چشمه‌هایی در زبان کُردی "کانی Kani" گفته می‌شود. همچنین واژه "بو Bo" در زبان کردی کاربردهای مختلفی دارد که اغلب در شکل ترکیبی به‌ کار برده می‌شود؛ مانند "بو کوی؟" =کجا؟
اما چگونگی ترکیب این کلمات و شکل گیری واژه بوکان بر اساس این نظریه ‌چنین است:‌ در زمان های قدیم هنگامیکه زنان قصد شستن وسایل خانه را داشتند آنها را با خود برداشته و به سمت رود یا چشمه‌ای در نزدیکی محل اقامتشان بوده می‌‌بردند و در آنجا کارشان را انجام می‌‌دادند. به همین ترتیب اهالی ساکن اطراف بوکان، جهت شستن و نظافت ظروف و وسایل خود به طرف این کانی یا حوض می‌‌رفتند و هنگامی که کسی سراغ نفری را که جهت انجام این امور به "کانی" رفته بود، می‌‌گرفت، نزدیکان وی در پاسخ می‌‌گفتند: "او به کانی رفته است" و به زبان کردی "چوه بو کانی" یعنی به
 "چشمه‌" رفته است. بدین ترتیب واژه "بوکانی" به افرادی گفته می‌‌شد که رفت و آمد زیادی را به "کانی" مزبور انجام می‌‌دادند و سپس کم کم در آنجا ساکن شدند.
امروز حوض گوره (حه‌وزه گه‌وره)، در مرکز شهر واقع است و با آب گوارا و بی پایان خود آب نيمي از شهر را تأمین می‌‌کند. و نزد اهالی شهر از نوعی دلبستگی و جایگاه خاصی برخوردار است.

آثار باستانی بوکان
- تپه تابانی در روستای احمد آباد محال فیض الله بیگی مربوط به دوره پارتی و ساسانی
- تپه آسیاب کهنه روستای احمد آباد محال فیض الله بیگی مربوط به اقوام هزاره اول پیش از میلاد
- تپه کلک آبی در روستای باغچه محال فیض الله بیگی مربوط به اقوام هزاره اول پیش از میلاد
- تپه سیخان کوچک در روستای ساریقامیش محال فیض الله بیگی مربوط به اقوام هزاره اول پیش از میلاد
- تپه سیخان بزرگ در روستای باغچه محال فیض الله بیگی مربوط به اقوام هزاره اول قبل از میلاد
- تپه موچه در روستای تکان‌تپه محال فیض الله بیگی مربوط به اقوام هزاره اول قبل از میلاد
- تپه کلتپه در روستای کلتپه بوکان مربوط به اقوام هزاره اول قبل از میلاد
- قلعه تپی در روستای تپی مربوط به دوره نیریزد و هزاره و پانصد سال پیش از میلاد
- تپه قره کند در روستای قره‌کند محال آختاچی مربوط به هزاره اول پیش از میلاد
- تپه روژبیانی در روستای عزیزکند مربوط به دوره برنز پیش از میلاد
- تپه داربسر در روستای داربسر در محال آختاچی مربوط به دوره اشکانیان
- زمینهای جره واقع در روستای شیخلر محال آختاچی مربوط به دوره اشکانیان و ساسانی
- گردی خلیسکه واقع در روستای سراب محال مربوط به دوران اقوام پارینه‌سنگی
- تپه گرده‌خزینه در روستای سراب مربوط به دوران کالکوتیک
- تپه گرده‌شین در روستای سراب مربوط به اقوام دوران کالکوتیک
- تپه آشی در روستای قره‌موسالو مربوط به اقوام برنز پیش از اسلام
- گوک‌تپه در روستای گوکتپه مربوط به نیمه دوم هزاره اول قبل از میلاد
- تپه گرده‌شین در روستای رحیم خان محال مربوط به دوره برنز قبل از میلاد
- تپه محمود در روستای ارمنی بلاغی مربوط به اقوام اواخر دوره نوسنگی
- گرد عثمان قلعه در قلعه در روستای ساریقامیش مربوط به هزاره یکم پیش از میلاد
- تپه کانی‌کوزه له در روستای کانی کوزه‌له مربوط به دوره کالکوتیک پیش از میلاد
- قلعه ناچیت در روستای ناچیت بوکان مربوط به دوره برنز پیش از میلاد
- تپه مقصود در روستای ملالر بوکان مربوط به دوره کالکوتیک
- تپه عبدالله تپی سی در روستای عبدالله تپی سی مربوط به دوره برنز پیش از میلاد
- تپه گرده‌مالان در روستای کهنه‌ملالر مربوط به هزاره یکم پیش از میلاد
- تپه گرد عربلو در روستای علی‌کند مربوط به هزاره یکم پیش از میلاد
- تپه سردارآباد در روستای سردارآباد مربوط به اقوام پارتی و ساسانی پیش از میلاد
- قلعه سردار بوکان در بوکان
- قلعه قالای چی (قلعه چین) در روستا قلایچی بوکان 800 ق م و مربوط به حکومت ماناها

اماکن دیدنی
- غار روستای قلعه‌چی نزدیک بوکان
- غار کول‌آباد میان بوکان و میاندوآب
- غار مکری قران در روستای خراسانه
- غار کونه‌کوتر در روستای ینگیجه بوکان
- غار کونه‌کوتر در روستای سهولان
- ایوان سنگی روستای آغجیوان
- قلعه سنگی روستای سماقان فرهادتراش دارای نه اتاق سنگی
- جلگه سردرآباد
- حوض گوره چشمه‌ بزرگ آب و استخر دیدنی بوکان
- مسجد جامع حمامیان
- اطاقهای سنگی روستای بی‌بی‌کند
- پارک ساحلی بوکان
- پارک کوی محمدیه (معروف به پارک حسن زیرک)

منابع:
مطلب ارسالی توسط فریاد فرخی؛ یکی از اهالی شهر بوکان
anobanini

  مقبره حسن زيرك (خواننده مشهور و خوش صدای کرد زبان)  

استاد "حسن‌ زيرك"‌ به‌ سال‌ 1300 در شهرستان‌ بوكان‌ استان‌ آذربایجان غربی‌ چشم‌ به‌ جهان‌ گشود. در سن‌ 5 سالگي‌ از مهر پدر محروم‌ گشت‌. بدبختي‌، تلخي‌ و سختي‌هاي‌ فراواني‌ چشيد. زندگي‌ را با‌ درد و رنج‌ گذراند و عمري‌ را در شهرهاي‌ كردنشین‌ ايران‌ و عراق‌ سپري‌ كرد. مدت‌ زيادي‌ در بخش‌ كردي‌ راديو بغداد همكاري‌ كرد. از سال‌ 1337 كه‌ بخش‌ راديو كردي‌ ايران‌ در تهران‌ براي‌ اولين‌ بار افتتاح‌ شد همكاري‌ خود را با اين‌ مركز آغاز نمود. 

 

  مقبره سردار بوکان  

  مسجد جامع بوکان  

  مسجد حمامیان؛ بوکان