به خێرهاتن بۆ پیرانشار

پیرانشهر (به‌ کردی آن را خانه‌ نیز می‌نامند) از شهرهای استان آذربایجان غربی و مرکز شهرستان پیرانشهر است .
پیرانشهر یکی از شهرهای مهم و تاریخی ایران است که به دلیل داشتن سنگهای گرانیت دارای شهرت جهانی است.ذخایر شناخته شده سنگ‌های گرانیت این شهر چهار میلیون تن برآورد می‌شود که به لحاظ تنوع رنگ و طرح استحکام در ایران و جهان منحصر بفرد است   
موقعیت جغرافیایی این شهر در ناحیه کوهپایه‌ای‌ قرار دارد که تپه‌ماهورهای آن را بوته‌های همیشه سبز چای در ردیف‌کاری‌های منظم هندسی پوشانده‌است. همچنین معماری بسیار زیبا و خانه‌های ویلایی با سقف‌ها و رنگ‌آمیزی متنوع، جلوه زیبایی به سیمای شهر بخشیده‌اند. به عبارت دیگر در پیرانشهر زیبایی‌های طبیعت و شهرسازی یکدیگر را تکمیل کرده‌اند.
شهر پیرانشهر در جنوب غربی استان

شهر پیرانشهر در جنوب غربی استان آذربایجان غربی و در کنار مرزهای جمهوری اسلامی با عراق واقع شده و به دلیل داشتن ‪ ۶۰۰میلی متر بارندگی در سال از زیباترین و سرسبزترین شهرهای کشور بشمار می‌رود.این شهر بدلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ترانزیت جمهوری اسلامی با کشور عراق و دیگر کشورهای حوزه دریای مدیترانه، یکی از بزرگ‌ترین مراکز تجارت خارجی در جمهوری اسلامی است
پیرانشهر آب‌ وهوای‌ نسبتاً معتدل‌ و فصولی‌ منظم‌ دارد. ناحیه‌ پیرانشهر از زمان‌های‌ قدیم‌ دارای‌ اهمیت‌ و اعتبار بوده‌ و نام‌ آن‌ در الواح‌ عیلامی‌ مکشوف‌ در تخت‌ جمشید ذکر شده‌ است‌.

موقعيت نسبی
استان آذربايجان غربی با وسعتی حدود 43660 کيلومتر مربع (با احتساب درياچه اروميه) حدودا5/2 درصد کل مساحت کشور را تشکيل می دهد که بين عرضهای 35 درجه و 58 دقيقه تا 39 درجه و 46دقيقه شمالی خط استوا و طولهای شرقی44 درجه و3 دقيقه تا47 درجه و23 دقيقه از نصف النهار مبدأ واقع شده است. آذربايجان غربی در شمال غرب ايران و بين جمهوريهای نخجوان و ارمنستان و ترکيه در شمال، ترکيه و عراق در غرب ، استانهای زنجان و آذزبايجان شرقی در شرق و استان کردستان در جنوب واقع شده است.
شهرستان پيرانشهر با 2259 کيلومتر مربع وسعت در جنوب غربی استان قرار دارد و از طرف شمال نقده، شرق مهاباد، جنوب سردشت و از طرف غرب با کشور عراق همسایه است. و بر اساس آخرين تقسيمات کشوری شامل دو شهر و 5 دهستان می باشد و وسعت شهر آن 715 کيلومترمربع است.
اين شهرستان در موقعيت جغرافيايی 45 درجه و 8 دقيقه طول شرقی و 36 درجه و 42 دقيقه عرض شمالی قرار دارد. (نقشه های موقعیت 1و2و3و4).

توپوگرافی
ميانگين ارتفاع شهر پيرانشهر از سطح دريا حدود 1460 متر می باشد و سمت غرب وجنوب غربی شهر به علت وجود کوهستانهای مرتفع ، ارتفاع قابل ملاحظه ای نسبت به شهر دارد.کوههای مرتفعی چون کوه خدر شرفان از سمت غرب و کوه سرگرده از سمت جنوب غربی اين شهر را احاطه کرده اند و بدين علت است که حداکثر شيب موجود در شهر (18 درصد به بالا) را می توان در اراضی غرب و جنوب غربی پيرانشهر بوضوح مشاهده نمود.هر چه به سمت شرق و شمال شرقی و جنوب شرقی متمايل می شويم از شيب اراضی کاسته می شود و اراضی در اين مناطق کاملا ً به صورت دشت در می آيد.شيب کلی اراضی شهر از سمت شمال غربی به طرف جنوب شرقی است .

وضعیت تاریخی و فرهنگي
شهر پیرانشهر دارای تاریخ کمتر از 50 سال می باشد و از توسعه روستای کهنه خانه بوجود آمده است. به موازات توسعه بافت روستای کهنه خانه و ایجاد پادگان ارتش در سال 1328 و ایجاد گمرک بازرگانی توسط دولت وقت باعث پیدایش زمینه مساعد تری برای گسترش روستا گردید ودر سال 49 از نام خانه به پیرانشهر تغیر نام یافت . زبان مردم کردی سورانی پیرو دین اسلام و مذهب آنها سنی شافعی می باشد . و به همین دلیل بیشترین رابطه فرهنگی را با شهر های کردنشین اطراف همچون مهاباد، اشنویه و سردشت دارند و لباس زنان و مردان زیبا ، اصيل و باوقار مي باشد (طرح هادی پيرانشهر سال 74). هر چند كه شهر پيرانشهر داراي سابقه تاريخي چنداني نيست ولي محدوده اين شهرستان داراي تاریخ بسیار کهن ( حدود 5500 ق.م ) و آثار تاريخي ارزشمند چون تپه هاي: پسوه ، شين آوي ، جلديان ، قلا ت شاي ، قلات موت آوي ، داشان قلا ،كتيبه هاي سنگي، گورستان تاريخي گورينگان و صدها اثر تاريخي ديگر بوده كه گواهي زنده بر وجود تمدنهاي بسيار كهن و درخشاني چون مانناييها ، اورارتوها ، مادها و تمدن پارسوا و گيلزان و زاب و . . . مي باشد كه تاكنون بيش از 250 تپه تاريخي توسط كارشناسان نمايندگي سازمان ميراث فرهنگي اين شهرستان شناسايي و ثبت شده اند .

معرفي جاذبه هاي گردشگري پيرانشهر
شهرستان پيرانشهر با دارا بودن طبيعت سرسبز، رودخانه هاي دايمي و پر آب ، جنگلهاي كوهستاني، كوههاي مرتفع و پر برف ، بازارچه هاي تجاری متعدد، مرز رسمی و مهم حاج عمران، روستا هاي پر جاذبه و آثار تاريخي ديدني از نقاط پر جاذبه استان براي ايرانگردان و جهانگردان است .

بازارچه های تجاری
اين شهرستان نزديكترين شهر به مرز عراق بوده و داراي مبادلات گسترده اقتصادي ، فرهنگي و غيره با شمال عراق مي باشد كه اين امر منجر به ايجاد بازارچه مرزي تمرچين و بازارچه كالاهاي خارجي با پاساژهاي بسيار در قلب بافت شهري شده است كه در آن انواع و اقسام كالاهاي خارجي از جمله لوازم خانگي ، بهداشتي و صنعتي و ... با قيمت و كيفيت مناسب به مصرف كنندگان عرضه مي شود .(که در حال حاضر یکی از فعالترین مرزهای کشور و همچنین دارای ده ها مجتمع تجاری)

اكو توريسم
موقعيت خاص جغرافيايي وشرايط مناسب اقليمي اين شهرستان را در موقعيتي ممتاز در مقايسه با ساير مناطق قرار داده است وجود رودخانه ها و چشمه هاي دايمي و خروشان ، جنگلهاي انبوه و سرسبز ، مراتع غني ووسيع با تنوع گياهي منحصر به فرد ، وجود انواع حيوانات وحشي مانند : خرس ، گرگ ، روباه ، گراز ، قوچ ، ميش و غيره ، بيشترين متوسط بارندگي و در مجموع تفرجگاههاي كم نظيري چون پردانان ،آبخوارده ، آبشار خرپاپ ، كوه مرتفع قنديل قنديل و . . . بلند ترين شهر استان را تبديل به بهشتي زيبا ، بكر و دل انگيز كرده است

الف- جنگلهاي سرسبز و خوش آب و هواي پردانان
اين جنگلها در 22 كيلومتري جنوب پيرانشهر و بر سر راه جاده پيرانشهر به سردشت واقع گرديده است كه جاري بودن رودخانه دايمي و خروشان پردانان كه يكي از سرچشمه هاي اصلي رود زاب كوچك است بر زيبايي آن دوچندان افزوده است.اين جنگلها كه تا برفهاي دايمي كوههاي مرزي ايران و عراق امتداد دارند توجه هر طبيعت گردي را به سوي خود جلب مي كند.

ب- آبشار خرپاپ
كوهها و جنگلها و دره ها و رودهاي منطقه پيرانشهر دست در دست هم داده اند تا با به نقش كشيدن تابلوهايي زيبا و بي بديل از طبيعت ، تحسين هر بيننده اي را از اين نقاش توانا برانگيزند . يكي از اين مناظرزيبا و بي نظير آبشار خروشان و پر آب خرپاپ است كه در ميان جنگلهاي سر سبز پردانان جاري مي باشد .

ج- كوه مرتفع قنديل
علاقه به ورزشهاي كوهنوردي و صخره نوردي و اكوتوريسم هر ساله در فصول بهار و تابستان تعداد زيادي از علاقمندان به اين ورزشها و تفريحات را به كوههاي مرتفع و دره هاي سرسبز پيرانشهر مي كشاند . مناطقي مانند : دوله ني ، بادين آوي ، حاجي برايم ، آوخوارده ، دالاوان ، قلات شاي ، كاني زرد ، زيوكه و . . . همه ساله مورد هجوم علاقمندان به طبيعت و كوهنوردان قرار ميگيرد .

توريسم ورزشي
با توجه به طبیعت کوهستانی و زیبای منطقه و بارش برف زیاد در زمستان و با سرمايه گذاري مناسب و معرفی منطقه ، مي توان گستره وسیعی از علاقمندان به كوهنوردي ، صخره نوردي ، شنا ، ورزشهای زمستانی و . . . را به این منطقه هدايت كرد .

توریسم زیارتی و نظامی
نزديكي اين شهرستان به مرز عراق مي تواند شهر پیرانشهر را به دروازه خروجي شمال غرب كشور به طرف عتبات عاليات تبديل كند كه تحقق اين امر با تبديل مرز حاج عمران به مرز رسمي در سال 1386 امكان پذير شده است. بر اين اساس شهر پیرانشهر مي تواند به عنوان محل اقامت زائران، زمينه ساز ايجاد واحد هاي سياحتي زیارتی و اقامتي باشد . از طرف دیگر با توجه به صعب العبور بودن و طولاني بودن مسير تركيه و تلفات زياد ناشی از سوانح رانندگی، برای رسیدن به مراکز زیارتی واقع در سوريه، استفاده از مسير پيرانشهر و شمال عراق راهي مطمئن تر ، امن تر و کوتاه تر مي باشد. همچنين وجود زيارتگاههایي چون آرامگاه 40 تن از شهداي صدر اسلام و چندين امامزاده در محدوده شهرستان در كنار موارد مذكور مي تواند به توسعه گردشگري كمك كند .
شهرستان پيرانشهر در طول دوران دفاع مقدس صحنه دلاوريها و رشادتهاي بي نظير رزمندگان اسلام بوده است و جاي جاي آن محل ايثار و شهادت سردارني چون شهيد كاظمي بوده است همچنين عمليات هاي بزرگي چون كربلاي هفت در منطقه عملياتي حاج عمران با متجاوزين بعثي به اين شهر رنگ و بوي رشادت وشجاعت داده است كه يادآوري اين دلاوريها و انتقال آن به نسلهاي حال وآينده مي تواند در حفظ و نگهداري فرهنگ ايثار و شهادت و تداوم راه آنها موثر باشد. در رابطه با اين مورد هر ساله كاروانهاي زيادي از بسيجيان و عاشفان انقلاب در قالب كاروان راهيان نور از مناطق عملياتي اين شهرستان ديدن كرده و ياد وخاطره شهدا را زنده نگه می دارند .

توريسم روستايي
شهرستان پيرانشهر با داشتن طبيعت فرح بخش و كم نظير خود داراي روستا هاي زيبايي مي باشد كه در صورت معرفي و برنامه ريزي مي تواند به تنهايي سهم عمده اي در جذب گردشگران داخلي و خارجي داشته باشد . از جمله اين روستاها مي توان به روستاهاي كهنه لاجان ، پردانان ، خورنج، آوخوارده ، زيوكه و دهها روستاي ديگر اشاره كرد .

سرزمين سنگهاي افسانه اي روستاي خورنج

روستاي خورنج در 20 كيلومتري شمال شرقي پيرانشهر و بر سر راه پيرانشهر به مهاباد واقع گرديده است . در مجاور اين روستا ، منطقه اي پوشيده از سنگهاي عظيم الجثه قرار دارد كه به طور شگفت انگيزي بر روي هم انباشته شده اند . تو گويي دست معماري توانا اين سنگها را اين چنين با ظرافت تراش داده تا باغ وحشي سنگي درست كند .

توريسم فرهنگي تاريخي
همانگونه که اشاره شد در محدوده شهرستان پیرانشهر تپه هايي وجود دارند كه با داشتن جاذبه هاي خاص
تاريخي بسيار، مورد بازديد علاقمندان به تاريخ و فرهنگ اين مرز و بوم واقع مي گردند كه مي توان به موارد زير اشاره كرد :
قلعه شين آوا ( هزاره اول ق.م ) قلعه موت آوا ( 2500 ق.م ) قلعه شاي ( 1500 تا 2500 ق.م ) قلعه جلديان.( 5000 تا 5500 ق.م ) قلعه پسوه ( پيش از تاريخ ) كتيبه برده مافوره ( روستاي ليك بن )داشان قلعه ( 2000 تا 3500 ق.م )

صنايع دستي و هنرهاي سنتي
شهرستان پيرانشهرهمچون ساير مناطق ايران تعدادي از رشته هاي صنايع دستي را در طول ساليان متمادي در دامن خود پرورده است و صنعتگران خوش ذوق و خلاق آن مصنوعات زيبايي به علاقمندان هنر ايراني عرضه كرده اند. در گذشته رشته هاي متعددي در اين شهر رايج بوده اند كه به مرور زمان و با توجه به دلايل مختلف از جمله پيدايش زندگي ماشيني و جايگزيني مصنوعات صنعتي ، صنايع دستي در انزوا قرارگرفته است ولي هم اكنون نيز رشته هايي مانند نساجي سنتي ، قاليبافي ، گليم بافي ، گيوه دوزي ، پالان دوزي ، بافتنيهاي سنتي وصنايع چوبي در پيرانشهررواج دارد .

آب و هوا
آب و هوای شهر در ناحیه شمالی؛ آب و هوای نسبتاً سرد و در نواحی جنوبی معتدل کوهستانی است و دارای فلات‌های مرتفع و خشک و دشت‌های حاصلخیز؛ است. پیرانشهر تحت‌ دو عامل‌ بارز خشکی‌ تابستان‌ و سرمای‌ زمستان‌ کوهستان‌ها قرار دارد. بخش‌ وسیعی‌ از شهر در شرایط‌ آب‌ و هوای‌ کوهستانی‌ سرد و مدیترانه‌ای‌ با باران‌ بهاره‌ قرار دارد. آب‌ و هوای‌ پیرانشهر در تجزیه‌ خاک‌، رویش‌ گیاه‌، گسترش‌ علف‌زار، شرایط‌ مساعد توسعه‌ دیم‌زار، مناطق‌ و معیشت‌ شبانی‌ و گله‌داری‌ و گسترش‌ جنگل‌ و باغ‌داری‌ نقشی‌ تعیین‌ کننده‌ دارد. میزان‌ بارندگی‌ در پیرانشهر از غرب‌ به‌ شرق‌ کاهش‌ می‌یابد. دلیل‌ این‌ امر وجود دیواره‌ کوهستانی‌ ناحیه‌ است‌ که‌ از نفوذ جریان‌هایی‌ که‌ از غرب‌ به‌ فلات‌ وارد می‌شود جلوگیری‌ می‌کند.

سنگهای گرانیت
با توجه به نزدیکی پیرانشهر به بازار کشورهای حوزه خلیج فارس و دریای مدیترانه، این شهر برای تامین سنگ‌های تزیینی مورد نیاز کشورهای منطقه از اهمیت زیادی برخوردار خواهد شد.
مکان یابی برای ایجاد شهر سنگ پیرانشهر به پایان رسیده و برای ایجاد آن ‪ ۵۰هکتار زمین مشخص شده که تا ‪ ۱۵۰هکتار قابل توسعه‌است.
باتوجه به آنکه بیش از ‪ ۸۰درصد معادن سنگهای گرانیت آذربایجان غربی در شهرستان مرزی پیرانشهر واقع شده‌اند و در شهرهای همجوار آن نیز شمار زیادی معادن سنگهای تزیینی از نوع گرانیت وجود دارد، این شهرستان برای ایجاد شهر سنگ مناسب تشخیص داده شده‌است.
این شهر با داشتن ‪ ۶۵معدن گرانیت و تولید سالانه ‪ ۳۰۰هزار تن سنگ گرانیت یکی از قطب‌های مهم کشور در تولید سنگ گرانیت به شمار می‌رود.
سنگ‌های گرانیت پیرانشهر هم اکنون یکی از بزرگ‌ترین اقلام صادرات استان را تشکیل می‌دهد.
سالانه ۱۷۳ هزار تن سنگهای تزئینی از معادن شهرستان پیرانشهر برداشت می‌شود.
سنگهای تزئینی معادن پیرانشهر بطور عمده از نوع گرانیت رنگی با کیفیت بی نظیر در ایران است .در این معادن بیش از ۵۰۰ نفر بطور مستقیم و بیش از ۲۰۰ نفر دیگر بطور غیر مستقیم مشغول بکار هستند

وقایع
از وقایع مهم شهر استقرار واحدهایی از لشکر رضائیه (ارومیه) در این شهر پس از شهریور ۱۳۲۰ در جریان هجوم ارتش شوروی به ایران بود.

تقسیمات اداری
از لحاظ تقسیمات اداری و سیاسی در ۱۳۳۸ ه.ش دهستانهای پیران و کهنه لاهیجان و مامش از شهرستان مهاباد منتزع و به نام بخش خانه تابع شهرستان نقده شد و آبادی خانه نیز مرکز بخش شد. بخش خانه در ۱۳۴۷ ه.ش به دلیل سکونت ایل پیران به پیرانشهر تغییر نام یافت.این بخش در ۱۳۴۸ ه.‌ش تبدیل به شهرستان شد. در تقسیمات کشوری ۱۳۵۵ ه.‌ش پیرانشهر با یک بخش به نام حومه و سه دهستان ضبط شده است . طبق تصویبنامة هیئت وزیران در ۱۳۶۶ ه.‌ش شهرستان پیرانشهر مشتمل بر چهار دهستان به نامهای منگور غربی پیران لاهیجان شرقی و لاهیجان غربی تشکیل شد و در همین سال دهستان لاهیجان نیز در ترکیب آن قرار گرفت.در ۱۳۷۳ ه‌.ش بخش لاجان (لاهیجان ) در این شهرستان تشکیل شد.
تقسیمات کشوری این شهر، بنابرآنچه در نتایج آمارگیری سرشماری سال ۱۳۸۵ کل کشور آمده‌است، بر حسب بخش، شهر، دهستان و روستا به شرح زیر است :

مشاهیر
امیر واحدی پوکرباز حرفه ای
فرزاد بنیادی قهرمان جهانی پوكر
ناصر حجازی فوتبالیست مشهور
امید کردستانی در مجله ی تایمز به عنوان یکی از صد نفری که دنیا ی ما را شکل داده اند نام گرفته است .

پیست اتومبیلرانی
این پیست با ‪ ۱۵هزار متر مربع وسعت بزرگ‌ترین پیست اتومبیلرانی كارتینگ در شمالغرب كشور می‌باشد كه برای انجام مسابقات و تمرینات اتومبیلرانی طراحی و ساخته شده است.این پیست مطابق بااستانداردهای جهانی ساخته شده و از این پس در اختیار علاقه‌مندان به رشته اتومبیلرانی قرار می‌گیرد.
در كنار این پیست، پاره‌ای امكانات رفاهی نیز برای ورزشكاران و تماشاگران پیش بینی شده است.در نخستین مرحله از تجهیز این پیست ‪ ۱۲دستگاه خودرو خریداری و برای استفاده علاقه‌مندان در پاركینگ پیست نگهداری می‌شود.

محلات
محله‌ها و معابر اصلی شهر پیرانشهر
شهرک منگوران،پارک شهر، خیابان امام خمینی‌، کهنه‌خانه‌، بازار سیگارفروشان ، کمربندی ‌، فرهنگیان ۱ و ۲.۳، قیزقپان،زمین های پاداشان،کوی خیام ونقطه و...